Kan fazlası nasıl anlaşılır?

Kan fazlalığı, tıbbi olarak "polisitemi" veya "eritrositoz" olarak adlandırılan, kandaki kırmızı kan hücrelerinin (eritrositlerin) normal değerlerin üzerinde olması durumudur. Bu durum, kanın koyulaşmasına ve akışkanlığının azalmasına neden olarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Kan fazlalığının anlaşılması için belirtilerin takip edilmesi ve tıbbi testlerin yapılması gereklidir.

Kan fazlalığının belirtileri, kandaki hücre artışına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:

• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Yorgunluk ve halsizlik hissi
• Ciltte kızarıklık, özellikle yüz, el ve ayaklarda kırmızı-mor renk değişikliği
• Kaşıntı, özellikle sıcak duş sonrası şiddetlenen
• Görme problemleri (bulanık görme veya çift görme)
• Nefes darlığı ve göğüs ağrısı
• Eklem ağrıları ve şişlik
• Kan basıncında yükselme
• Dalak büyümesine bağlı karın ağrısı ve dolgunluk hissi

Bu belirtiler tek başına kan fazlalığını kanıtlamaz, bu nedenle kesin tanı için doktor kontrolü şarttır.

Kan fazlalığı, primer (birincil) veya sekonder (ikincil) nedenlere bağlı olarak gelişebilir:

• Primer polisitemi (Polisitemi vera): Kemik iliğindeki kök hücrelerin anormal çoğalması sonucu oluşan, genellikle JAK2 gen mutasyonu ile ilişkili bir hastalıktır.
• Sekonder polisitemi: Vücudun oksijen ihtiyacını karşılamak için kırmızı kan hücrelerinin artması durumudur. Nedenleri arasında
• Yüksek rakımda yaşamak
• Kronik akciğer hastalıkları (KOAH gibi)
• Sigara kullanımı
• Böbrek tümörleri veya kistleri
• Kalp yetmezliği
• Dehidrasyon (sıvı kaybı) – bu geçici bir durum olabilir

Kan fazlalığının kesin teşhisi için doktorunuz çeşitli testler isteyecektir:

• Tam kan sayımı (hemogram): Kırmızı kan hücresi (eritrosit) sayısı, hemoglobin ve hematokrit değerlerinin ölçülmesi temel teşhis yöntemidir. Hematokrit değerinin erkeklerde %52, kadınlarda %48'in üzerinde olması polisitemi şüphesi uyandırır.
• Periferik yayma: Kan hücrelerinin mikroskop altında incelenmesi.
• Eritropoietin (EPO) seviyesi: EPO, böbreklerde üretilen ve kırmızı kan hücre yapımını uyaran bir hormondur. Polisitemi vera'da EPO seviyeleri düşükken, sekonder polisitemide yüksek olabilir.
• JAK2 gen mutasyon testi: Polisitemi vera tanısında kullanılır.
• Kemik iliği biyopsisi: Şüpheli durumlarda kemik iliğinin incelenmesi gerekebilir.
• Ek testler: Akciğer fonksiyon testleri, böbrek ultrasonu gibi sekonder nedenleri araştırmak için ek incelemeler yapılabilir.

Tedavi edilmeyen kan fazlalığı ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir:

• Kan pıhtılaşması (tromboz) riski: Felç, kalp krizi veya akciğer embolisi gibi durumlar gelişebilir.
• Kanama eğilimi: Kanın koyulaşması nedeniyle damar içi pıhtılaşma ve tükenme sonucu kanama riski artar.
• Dalak büyümesi (splenomegali)
• Gut hastalığı: Ürik asit seviyelerinin yükselmesine bağlı
• Lösemi riski: Polisitemi vera ilerleyen dönemde lösemiye dönüşebilir.

Tedavi, altta yatan nedene ve hastalığın şiddetine göre değişir:

• Flebotomi (kan alma): Belirli aralıklarla kan alınarak hematokrit seviyesi düşürülür.
• İlaç tedavisi: Aspirin (kan inceltici), hidroksiüre veya anagrelid (kemik iliğini baskılayıcı) gibi ilaçlar kullanılabilir.
• Sekonder polisitemide altta yatan nedenin tedavisi (örneğin, sigaranın bırakılması, oksijen tedavisi)
• Yaşam tarzı değişiklikleri: Bol sıvı tüketmek, düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı beslenmek önemlidir.

Kan fazlalığı, ciddiye alınması gereken bir durumdur. Yukarıdaki belirtilerden şüpheleniyorsanız, vakit kaybetmeden bir doktora başvurmalısınız. Erken teşhis ve uygun tedavi, komplikasyon riskini azaltarak yaşam kalitenizi artırabilir. Unutmayın, bu bilgiler genel niteliktedir ve kesin teşhis için uzman bir hekimin değerlendirmesi şarttır.