Lepra hastalığı, diğer adıyla cüzzam, Hansen tarafından keşfedilen ve Mycobacterium leprae adlı bakteri tarafından oluşturulan, deri ve sinirleri tutan kronik bir enfeksiyon hastalığıdır. İlk kez ne zaman ortaya çıktığı bilinmemektedir. Bu hastalık, Haçlı Seferleri sırasında oldukça yaygındı ve cüzzamlı kimseler lanetlenmiş gibi kabul edilerek toplumdan dışlanmışlardır. Tedavisinin olmadığı dönemlerde cüzzamlılar, yerleşim birimlerinden uzak yerlere gönderilerek orada yaşamaları sağlanmaktaydı. Lepra hastalığı sosyal hastalıklar arasında sayılmaktadır. Bir zamanlar toplum dışına itilen hastalar, tedavi edilerek bu hastalığın bütün ülkelerde rastlandığı görülmüştür. Cüzzam hastalığı, tropikal bölgelerde, genellikle çok çocuklu tek odada yaşayan ve yeterli beslenemeyen kişilerde görülmektedir. 2002 yılı sonu verilerine göre Türkiye'de yaklaşık 2000 hasta bulunmakta ve bunların kontrol altında tutulduğu bilinmektedir. Nadir olarak bulaşan lepra hastalığı, salgınlar halinde görülmeyen bir hastalık türüdür.

Lepra, Mycobacterium leprae adlı bir bakteri ile ortaya çıkar ve bu bakteriyi taşıyan kişilerle yakın temas sonucu damlacık enfeksiyonu ile bulaşır. Bakteri çok yavaş çoğalır ve inkübasyon süresi yaklaşık 5 yıl kadardır. Lepra hastalığının deriye vurduğu dönemde tedavisi uzun zaman alır.

Lepra hastalığı, bakterilerin deri ve sinirleri etkileyen ağır bir vaka olarak kabul edilir ve şekil bozukluklarına kadar yol açabilir. Lepra hastalığının iki çeşidi vardır:

Hastalığın bu tipinde, vücut direnci sağlıklı olan kişilerde ortaya çıkar. Bu hastalığın belirtileri nispeten lokal bir şekilde görülür. Basil kol ve bacaklarda bulunan çevresel sinirlerin bir veya iki tanesine yerleşir. Bu bölgelerde bulunan sinirlerde küçük iltihap odakları oluşturarak yayılma görülür. Sinir fonksiyonunu bozar ve duyu kayıpları gibi problemler ile kendini belli eder. Bazen de deriden kabarık, keskin kenarlı, duyu kaybı olan deri lezyonları gelişir. Tüberküloid lepra, basil sayısı az olduğu için çevresine bulaştırmayan bir hastalıktır.

Bu hastalık türü, vücut direnci zayıf, hatta hiç olmayan kişilerde görülmektedir. Bu hastalığın ilk belirtisi burun kanaması, burun tabanında çökme, burun tıkanıklığı, saç dökülmesi, diz ve dirsek lezyonları olarak görülür. Tedavi edilmeye başlanmadığı zamanlarda ise basiller hızla vücuda yayılır. Tedavi edilmediği dönemlerde basil sinirleri tutarak ellerde, bacaklarda eldiven şeklinde duyu kayıpları görülür. Bu hastalarda felç durumu da görülebilir. Bunlara bağlı olarak vücutta yaygın bir oranda şekil bozuklukları ve sakatlıklar görülebilir.

Bu hastalığın ailesinde yani geçmişinde hikayesi olan kişilerde olduğu ve dışarıya basil çıkaran aktif durumlarda, hastaya yakın temas halinde olan kişilerde hastalık yönünden araştırma yapılmalıdır. Basil çıkaran tipte burun ve deriden yapılacak yaymalar, kuşkulu deri lezyonlarından alınan biyopsilerin patolojik incelenmesi sonucunda lepra hastalığının tanısı konulur.

Bu hastalığa erken tanı konulduğu zaman tedavisi kesin olarak yapılan hastalıklar arasındadır. Erken tanı ve tedaviden sonra hiçbir kalıcı hastalık ya da sakatlık gibi durumlar oluşmaz. Bu hastalığın tedavisinde Dünya Sağlık Örgütü'nün uyguladığı çok ilaçlı tedavi şekli uygulanmaktadır. Kayıtlı hastaların tedavisini Dünya Sağlık Örgütü üstlenerek karşılamaktadır.