Proksimal humerus kırığı fizik tedavisi nasıl yapılır?

Proksimal humerus kırığı, omuz ekleminin hemen altındaki üst kol kemiğinin (humerus) üst kısmında meydana gelen bir kırıktır. Bu kırıkların tedavisi, kırığın tipine, yerine, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Fizik tedavi, hem cerrahi hem de cerrahi olmayan tedavi yaklaşımlarının kritik bir parçasıdır ve amacı; ağrıyı azaltmak, hareket açıklığını geri kazandırmak, kas gücünü artırmak ve hastayı günlük aktivitelerine güvenli bir şekilde döndürmektir.

Fizik tedavi süreci, iyileşme dönemine bağlı olarak genellikle üç ana aşamaya ayrılır. Her aşamanın odak noktası ve uygulanan egzersizler farklıdır.

Bu ilk aşamanın birincil hedefleri ağrı ve ödemi kontrol altına almak, yumuşak dokuların iyileşmesine izin vermek ve eklem sertliğini önlemek için çok hafif hareketlere başlamaktır. Kırık genellikle bir askı ile sabitlenir.

• Ağrı ve Ödem Yönetimi: Soğuk uygulama (kriyoterapi) ve hafif masaj teknikleri kullanılır.
• Hafif Hareketler: Doktor veya fizyoterapistinizin talimatına bağlı olarak, el bileği ve dirsek eklemlerinin hareket açıklığı egzersizleri erken dönemde başlatılır. Omuz için genellikle "sarkaç egzersizleri" önerilir. Hasta öne doğru eğilir ve kolu yerçekiminin etkisiyle sarkıtarak hafifçe sallar.
• İzometrik Egzersizler: Eklem hareket ettirilmeden kasların kasılmasıdır. Örneğin, kol sabit durumdayken biseps veya omuz kaslarını birkaç saniye kasıp sonra gevşetmek. Bu, kas atrofisini (erimesini) yavaşlatmaya yardımcı olur.

Kırıkta kaynama radyolojik olarak görülmeye başlandığında ve doktor izin verdiğinde, bu aşamaya geçilir. Amaç, omuz eklemindeki hareket açıklığını kademeli olarak artırmak ve kas gücünü yeniden oluşturmaktır.

• Aktif Yardımlı Hareket Açıklığı Egzersizleri: Sağlam kolunuzu kullanarak veya bir sopa/towel ile yaralı kolu destekleyerek yapılan egzersizlerdir. Öne kaldırma, yana açma ve dışa/içe döndürme hareketleri kademeli olarak eklenir.
• Germe Egzersizleri: Hareket açıklığı arttıkça, eklem kapsülündeki ve kaslardaki gerginliği azaltmak için hafif germeler başlar.
• Hafif Direnç Egzersizleri: Theraband (lastik bant) veya çok hafif ağırlıklar (1-2 kg) kullanılarak direnç egzersizlerine başlanır. Rotator manşet kasları ve kürek kemiği (skapula) çevresindeki kaslar hedeflenir.

Bu son aşamanın amacı, tam fonksiyonel gücü ve dayanıklılığı geri kazandırarak hastayı spor, iş ve günlük yaşam aktivitelerine hazırlamaktır.

• İlerleyici Direnç Egzersizleri: Direnç seviyesi kademeli olarak artırılır. Ağırlık makineleri, dambıllar ve daha kalın direnç bantları kullanılabilir.
• Pliyometrik ve Propriosepsiyon Egzersizleri: Spora dönüş yapacak hastalar için atlama, fırlatma gibi patlayıcı güç gerektiren egzersizler ve denge egzersizleri eklenir. Bu, eklem pozisyon hissini (propriosepsiyon) geliştirir.
• Fonksiyonel ve Aktiviteye Özgü Eğitim: Hastanın mesleği veya yaptığı spor dalına yönelik (örneğin, baş üstü hareketler, itme-çekme) hareket pattern'ları çalıştırılır.

Proksimal humerus kırığı sonrası fizik tedavi, kişiye özel planlanmış, kademeli ve ilerleyici bir süreçtir. Doğru ve düzenli bir şekilde uygulandığında, omuz fonksiyonunun büyük oranda, hatta tamamen geri kazanılmasını sağlayarak hastanın yaşam kalitesini artırır. Unutmayın, her hasta ve her kırık benzersizdir, bu nedenle tedaviniz size özgü olacaktır.